Quyù vò coù bieát caâu chuyeän noåi tieáng veà baø Marie Antoinette khoâng? Baø sinh tröôûng trong moät gia ñình giaøu coù. Khi ngöôøi ta cho baø bieát daân Phaùp ñang ñoùi laém, khoâng coù baùnh mì aên, coù nghóa laø hoï raát ñoùi, baø noùi: "Khoâng baùnh mì thì cho hoï aên baùnh ngoït!" (Moïi ngöôøi cöôøi) Neáu khoâng coù baùnh mì thì laøm sao coù baùnh ngoït? Nhöng baø khoâng bieát hoaøn caûnh ñoù, khoâng bieát raèng baùnh mì laø taát caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi daân bình thöôøng. Baùnh mì töùc laø böõa aên, nghóa laø maùu. Ngöôøi Taøu cuõng noùi: "OÀ, chuùng ta heát côm roài". Coù nghóa laø chuùng ta ñang ñoùi, khoâng coù ñoà aên. Côm chæ laø moät caùch noùi töôïng tröng cho thöïc phaåm, gioáng nhö baùnh mì ñoái vôùi ngöôøi Myõ hay ngöôøi AÂu vaäy thoâi.

Nhöng moät baø hoaøng nhö Marie Antoinette coù leõ chöa bao giôø chòu ñoùi vaø laïnh. Coù leõ khoâng bao giôø phaûi ñi ñöôøng goà gheà hoaëc thaäm chí ra ngoaøi xem ñôøi soáng thoâng thöôøng cuûa daân. Baø ñi ñeán ñaâu, ngöôøi ta chaïy ra choã khaùc hoaëc phaûi che laïi, baø ñöôïc baûo boïc bôûi taát caû nhöõng ngöôøi hoä veä. Baø khoâng bao giôø thaáy caùi gì, khoâng bao giôø thaáy ñôøi soáng cuûa daân. Coù leõ khoâng phaûi baø laø hoaøng haäu laïnh luøng, nhöng ñôøi baø ñöôïc bao boïc bôûi quaù nhieàu söï che chôû, quaù nhieàu söï doái traù vaø quaù nhieàu xa xæ, moät caùch khoâng caàn thieát; ñoâi khi thaäm chí vua vaø hoaøng haäu cuõng khoâng bieát hoï ñang laøm caùi gì. Ñieàu naøy raát laø khoù. Cho neân ngöôøi ta ñaûo chaùnh vua vaø hoaøng haäu, laät ñoå hoï laø moät chuyeän taát nhieân, chæ ñeå thay ñoåi luaät hoaëc leänh cuûa vua cho cuoäc soáng ngöôøi daân deã chòu hôn.


Vì ngaøy xöa, quyù vò khoâng theå noùi vôùi vua, khoâng theå noùi raèng vua sai. Ngaøy nay vaãn chöa ñöôïc, tuy nhieân moät vaøi toång thoáng quyù vò coù theå noùi ñöôïc. UÛt nhaát noù cuõng töï do hôn hoài tröôùc. Coù khaùc moät chuùt. Tröôùc kia, quyù vò khoâng theå noùi baát kyø ñieàu gì phaûn laïi vua hay chính quyeàn. Chæ laøm nhöõng gì hoï baûo mình laøm. Ngaøy nay quyù vò coù theå noùi choáng laïi chính quyeàn hoaëc toång thoáng, nhöng vaãn phaûi laøm nhöõng gì hoï baûo phaûi laøm. (Moïi ngöôøi cöôøi) Thaønh ra cuõng coù söï khaùc bieät, "töï do ngoân luaän"! Quyù vò coù theå noùi nhöõng gì mình muoán nhöng vaãn phaûi laøm chuyeän ñoù! (Sö Phuï vaø moïi ngöôøi cöôøi) Thaät ra cuõng khoâng khaùc nhau gì maáy, nhöng coù theå khi noùi ra, ngöôøi ta caûm thaáy: "OÀ, toâi coù töï do. UÛt nhaát toâi cuõng ñöôïc noùi." Noùi ra cho ñôõ ngoät ngaït, ñeå duø phaûi laøm, hoï cuõng khoâng caûm thaáy bò aùp böùc nhieàu. Ñoù cuõng laø moät vaán ñeà.

Toâi coù keå quyù vò nghe chuyeän cöôøi veà ngöôøi Nga chöa? Moät ngöôøi Myõ ñeán nöôùc Nga du lòch, ngaém caûnh. ÔÛ ñoù oâng thaáy nhieàu caûnh saùt chìm, vaø daân chuùng e sôï, khoâng cöôøi. (Hoài tröôùc nhö vaäy, baây giôø nhö theá naøo thì toâi khoâng bieát). Ngöôøi Myõ ñoù noùi: "Coù chuyeän gì vaäy?" OÂng hoûi ngöôøi baïn: "Chuyeän gì ñoù? Anh khoâng daùm noùi gì caû. Beân Myõ, chuùng toâi ñöôïc chæ trích toång thoáng vaø chính phuû baát cöù luùc naøo chuùng toâi muoán. Chuùng toâi ñöôïc töï do chæ trích hoï baát cöù khi naøo, veà baát kyø chuyeän gì." Nghe vaäy, ngöôøi baïn Nga noùi: "öø, ôû ñaây chuùng toâi cuõng ñöôïc töï do chæ trích chính phuû Myõ vaø toång thoáng Myõ baát cöù luùc naøo." (Sö Phuï vaø moïi ngöôøi cöôøi, voã tay).


Hoài tröôùc coù laàn toâi keå quyù vò nghe chuyeän moät dóa bay ñaùp xuoáng nöôùc AÂu Laïc. Ñoù laø vaøo khoaûng boân ngaøn naêm veà tröôùc. Ngöôøi ñaøn oâng ñoù phaûi cöùu nöôùc AÂu Laïc trong thôøi ñieåm ñoù. OÂng laø moät ngöôøi ngoaïi tinh, raát nhoû, nhöng oâng laøm cho oâng ta to lôùn vaø duõng maõnh. OÂng cöôõi moät con ngöïa löûa vaø bay leân trôøi. Choã naøo con ngöïa ñoù ñaïp chaân leân, choã ñoù bò moät veát truõng troøn treân maët ñaát. Ñoù laø loaïi ngöïa gì vaäy? Chaéc laø moät loaïi ngöïa banh, taát caû troøn nhö vaäy. Thaønh thöû, duø ñoù laø caùi gì ñi nöõa, noù cuõng khoâng gioáng nhö con ngöïa. Hôn nöõa, ñoù laø ngöïa saét hai beân phaùt ra löûa. Löûa ñi tôùi ñaâu thieâu huûy heát keû thuø tôùi ñoù. Taát caû ñeàu cheát. Khoâng moät caùi gì choáng laïi noåi con ngöïa ñoù vaø ngoïn löûa phaùt ra töø con ngöïa. Caùi naøy nghe gioáng nhö duïng cuï thôøi nay, gioáng nhö suùng löûa hoaëc dóa bay.

Thôøi ñaïi naøy, chuùng ta luoân luoân töôûng raèng mình vaên minh laém, raèng mình ñaõ khaùm phaù ra taát caû vaø mình bieát raát nhieàu. Nhöng thaät ra chuùng ta neân ñoïc qua ñoïc laïi lòch söû ñeå khieâm toán hôn -- khoâng phaûi ñeå buoàn maø ñeå caûm thaáy theâm hy voïng. Neáu thôøi xöa, loaøi ngöôøi ñaõ ñaït tôùi tuyeät ñænh vaên minh nhö vaäy, thì chuùng ta cuõng seõ coù theå laøm vaäy ñöôïc nöõa trong töông lai. Nhöng coù moät baøi hoïc caàn phaûi hoïc: Ñoù laø chuùng ta khoâng neân laïm duïng khaû naêng thoâng minh. Quan troïng nhaát laø chuùng ta phaûi huaán luyeän trong taâm moät söï vöõng vaøng veà luaân thöôøng ñaïo lyù, tieâu chuaån ñaïo ñöùc, nhöõng lyù töôûng cao thöôïng, tình thöông vaø loøng töø bi. Luùc ñoù phaùt minh ra loaïi maùy gì, duø noù coù nguy hieåm ñi nöõa, cuõng khoâng sao. Chuùng ta coù theå bieán noù thaønh moät caùi maùy hoøa bình ñeå phuïng söï nhaân loaïi vaø ñeå xuùc tieán vaên minh thay vì phaù huûy laãn nhau. Hy voïng chuùng ta seõ hoïc. (Voã tay).    

Trang tröôùc Muïc Luïc