Khi Sö Phuï coøn laø hoïc troø tuoåi côõ caùc con, Sö Phuï raát thích ñoïc saùch. Chuùng ta khoâng neân chæ ñoïc saùch vôû nhaø tröôøng maø cuõng phaûi ñoïc saùch khaùc, nhöõng quyeån naøo coù giaù trò nhö kinh ñieån vaø caùc loaïi saùch noùi veà trieát lyù, nhöõng quyeån naøy laønh maïnh, raát hay. Neáu ñoïc saùch nhieàu, chuùng ta seõ khoâng ra ngoaøi leâu loång, seõ khoâng coù quaù nhieàu thôøi giôø dö daû, ñaàu oùc seõ khoâng laàm laïc. Baây giôø caùc con coøn nhoû, khoâng sao. Nhöng khi lôùn leân chuùt nöõa, neân ñoïc theâm saùch vôû, nghieân cöùu theâm caùi naøy caùi noï. Theá giôùi coù nhieàu loaïi saùch. Moät soá saùch khoa hoïc, moät soá thuoäc veà y khoa hay thaàn hoïc. Chuùng ta coù theå ñoïc vaø nghieân cöùu quyeån naøo coù lôïi cho mình.
Neáu töø hoài coøn nhoû chuùng ta taäp laøm ngöôøi toát thì khi lôùn leân chuùng ta seõ khoâng gaây phieàn phöùc cho ngöôøi khaùc. Thaønh thöû, chuùng ta neân hoïc nhöõng luaân thöôøng ñaïo lyù caên baûn töø thôøi thô aáu. Neáu coù gì khoâng hieåu thì hoûi cha meï tröôùc. Sö Phuï nghó cha meï caùc con raát toát. Hoï coù tu haønh, vaø hoï laø nhöõng ngöôøi ñaïo ñöùc, hieåu bieát lyù leõ thöôøng tình. Hoï nhieàu tuoåi hôn caùc con vaø hoï ñaõ hoïc vôùi Sö Phuï laâu hôn. Haõy hoûi cha meï tröôùc veà nhöõng chuyeän maø caùc con khoâng hieåu. Hoûi tröôùc khi lôùn leân; neáu khoâng e treã maát.
Coù nhöõng ñoàng tu giaø roài môùi tôùi hoïc vôùi Sö Phuï. Daïy doã hoï, Sö Phuï meät quaù. Ngöôøi AÂu Laïc coù caâu: "Uoán tre uoán thuôû coøn non. Daïy con daïy thuôû con coøn ngaây thô." Töông töï nhö vaäy, hoài coøn nhoû, cha meï Sö Phuï giaùo huaán Sö Phuï raát khaét khe. Nhieàu khi Sö Phuï ñaâu coù thích, Sö Phuï noùi raèng: "oà, con haõy coøn nhoû maø, sao cha meï khoù vôùi con quaù vaäy?" Nhöng sau khi lôùn leân, Sö Phuï raát bieát ôn cha meï, bôûi vì taát caû nhöõng gì Sö Phuï laøm toát laø nhôø vaøo söï kyû luaät gaét gao cuûa cha meï. Neáu Sö Phuï laøm caùi gì sai quaáy thì ñoù laø loãi cuûa mình.
Maëc daàu haõy coøn ít tuoåi, nhöng khoâng bao laâu nöõa caùc con seõ tröôûng thaønh. Sö Phuï caûm thaáy môùi ngaøy hoâm qua gioáng nhö caùc con, nhöng ñaõ trôû thaønh nhö vaày leï quaù (Sö Phuï cöôøi), laïi coù theâm vaøi sôïi toùc baïc nöõa chöù. Thôøi gian nhö ngöïa bay qua cöûa soå! Khi coøn laø hoïc troø, coù nhieàu thôøi giôø, caùc con phaûi chaêm chæ hoïc haønh, vaø tìm saùch vôû laønh maïnh ñeå ñoïc; neáu khoâng, lôùn leân seõ chaúng coù thôøi giôø laøm chuyeän ñoù. Hoûi cha meï cuûa caùc con thì bieát coù phaûi hoï khoâng coù thôøi gian ñoïc saùch hay khoâng. Khi ñoïc thì laïi khoâng chaêm chuù ñöôïc nhieàu, bôûi vì luùc naøo cuõng phaûi lo chuyeän naøy, chuyeän noï, baän roän vaán ñeà tieàn baïc, vaø baän roän vôùi nhöõng vaát vaû haèng ngaøy khoâng theå naøo taäp trung tö töôûng vaøo vieäc ñoïc saùch.
Neáu caùc con khoâng ngoan ngoaõn baây giôø thì mai sau lôùn leân ai giuùp ñöôïc caùc con? Nhöõng ñöùa treû hö seõ trôû thaønh ngöôøi lôùn hö, hoï laøm gia ñình, xaõ hoäi khoâng oån ñònh, quoác gia hoãn loaïn. Thaønh thöû, xaõ hoäi muoán höng thònh vaø vöõng maïnh phaûi tuøy thuoäc vaøo caùc con, nhöõng coät truï töông lai. Töø nay trôû ñi, caùc con neân ngoan ngoaõn, trao doài phaåm caùch.
Caùc con coù nhôù caâu chuyeän meï cuûa Maïnh Töû doïn nhaø ba laàn khoâng? (Treû em: Daï nhôù.) Neáu hoïc gioûi khi coøn nhoû khoâng phaûi laø ñieàu quan troïng thì meï cuûa Maïnh Töû ñaõ khoâng maát coâng doïn nhaø nhieàu laàn nhö vaäy! Baây giôø caùc con coù cha meï toát vaø moâi tröôøng toát ñeå hoïc haønh thì caùc con phaûi hoïc thaät sieâng naêng. Bieát saùch naøo hay, toát thì ñoïc. Neáu khoâng bieát quyeån naøo thì hoûi cha meï. Nhôø hoï kieám cho nhöõng quyeån saùch hay. Khi coù thôøi giôø, ñöøng chôi bôøi nhieàu quaù. Vui chôi ñuû thoâi, taäp theå duïc cho thaân theå khoûe maïnh. Nhö vaäy laø ñuû. Ñoïc nhöõng cuoán saùch coù yù nghóa, coù ñaïo ñöùc. Neân hoïc ñaïo lyù caên baûn töø khi coøn treû; neáu khoâng e quaù treã.
Khi coøn nhoû, Sö Phuï raát thích nhöõng quyeån coù tính caùch ñaïo ñöùc, nhö nhöõng quyeån daïy ta ñöøng troäm caép trong baát kyø hoaøn caûnh naøo, hoaëc ñöøng laáy nhöõng gì khoâng phaûi cuûa mình. Sau khi lôùn leân, coù laàn Sö Phuï phieâu baït. Nhöng Sö Phuï vaãn khoâng aên caép duø trong tuùi khoâng coøn ñoàng naøo caû. Coù laàn luùc Sö Phuï ôû AÂu Laïc, moät ngöôøi baïn cho Sö Phuï soáng cuøng nhaø, nhöng oâng ñoù ñaâu bieát Sö Phuï khoâng coù tieàn, Sö Phuï cuõng chaúng noùi. Moät hoâm, Sö Phuï ñoùi meo, khoâng coù ñoàng xu naøo. Luùc ñoù haõy coøn laø thôøi chieán neân Sö Phuï khoâng nhaän ñöôïc tieàn ôû nhaø göûi, vaø laâm vaøo tình caûnh ngaët ngheøo. Baïn Sö Phuï baøy ñoà aên ra cho caû gia ñình treân baøn, troâng ngon quaù, muøi thôm bay leân. Nhöng Sö Phuï khoâng aên, maëc duø bò ñoùi maáy hoâm roài, bôûi vì luùc ñoù hoï chöa veà. Sö Phuï khoâng cho hoï bieát tình traïng cuûa mình. Sö Phuï coá ñi kieám vieäc laøm hay tìm caùch naøo ñoù ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. Sö Phuï laøm vaäy bôûi vì ñaõ ñöôïc daïy doã nhö theá töø hoài coøn nhoû.
Gia ñình cuûa ngöôøi baïn hoï tin Sö Phuï laém, ñeå Sö Phuï ôû nhaø trong luùc hoï ra ngoaøi nhö vaäy. Sö Phuï khoâng ñuïng vaøo taøi saûn gì cuûa hoï hoaëc khoâng aên caép thöùc aên cuûa hoï, bôûi vì Sö Phuï ñaõ hoïc ñieàu naøy töø khi nhoû tuoåi. Cha meï Sö Phuï khoâng ñôïi tôùi khi tình traïng xaûy ra roài môùi daïy, nhö vaäy coù leõ quaù treã. Gioáng nhö hoïc tieáng Taøu, ta neân hoïc töø khi coøn nhoû, roài sau naøy môùi coù theå noùi löu loaùt ñöôïc. Chuùng ta hoïc caùch duøng ñuû moïi thöù chöõ, roài seõ noùi ñöôïc tieáng Taøu thoâng thaïo. Moät laàn nöõa khi Sö Phuï coøn soáng ôû Ba Leâ, khoâng coù tieàn nhieàu bôûi vì luùc ñoù Sö Phuï laø hoïc sinh du hoïc. Ñaàu tieân Sö Phuï soáng ôû moät choã naøo ñoù, roài sau phaûi doïn tôùi moät nôi khaùc vì lyù do gì ñoù. Sö Phuï caàn tieàn ñeå doïn nhaø, nhöng luùc baáy giôø laïi khoâng coù bao nhieâu. Caùc con neân bieát raèng moïi thöù ôû Ba Leâ raát ñaét. Tieàn thueâ nhaø cao hôn ôû Ñaøi Baéc raát nhieàu. Thaønh thöû caùc con coù theå töôûng töôïng Sö Phuï gaëp khoù khaên tôùi möùc naøo, laø moät sinh vieân nöôùc ngoaøi, bò baét buoäc phaûi doïn nhaø ñi laäp töùc!
Moät buoåi toái, Sö Phuï ñang ñi tìm vieäc, vieäc naøo ñaøi thoï caû choã ôû ñeå Sö Phuï coù theå tieáp tuïc coâng vieäc hoïc haønh. Ñoái vôùi Sö Phuï hoïc ban ñeâm, ñi laøm ban ngaøy cuõng khoâng sao. Sö Phuï ñi tìm vieäc, nhöng khoâng tìm ñöôïc gì caû. Treân ñöôøng veà, Sö Phuï ñi ngang qua moät coâng vieân, moät ngöôøi ñaøn oâng töôûng Sö Phuï laø "gaùi laøng chôi", cho Sö Phuï nhìn thaáy raát nhieàu tieàn, vaø muoán Sö Phuï veà nhaø vôùi oâng aáy. Dó nhieân Sö Phuï noùi: "Khoâng!" Môùi ñaàu oâng ta ñöa ra 200 myõ kim, roài taêng leân 400. Sö Phuï noùi: "khoâng" laàn nöõa. OÂng ta taêng leân 600, Sö Phuï caûnh caùo: "Neáu oâng noùi theâm moät caâu naøo nöõa, toâi seõ keâu caûnh saùt!" OÂng ta sôï quaù, cuoái cuøng bieát Sö Phuï khoâng phaûi thöù ñaøn baø ñoù, theá laø oâng ta chaïy maát. Hoài ñoù 600 ñoâ nhieàu tieàn laém chöù.
Sao luùc ñoù Sö Phuï khoâng vì tieàn maø queân danh döï, queân ñaïo ñöùc cuûa mình? Bôûi vì Sö Phuï ñaõ ñoïc saùch vôû toát töø khi coøn nhoû, roài noù trôû thaønh thoùi quen khoâng maéc vaøo tieàn taøi, danh voïng theá gian trong baát kyø hoaøn caûnh naøo. Sö Phuï thích ñoïc saùch coù tính caùch ñaïo ñöùc nhö saùch Trang Töû, Laõo Töû, hay kinh ñieån cuûa Phaät Giaùo. Nhöõng quyeån khaùc nhö: Truyeän Phong Thaàn, Xuaân Thu, Tam Quoác Chí, Ñoâng Chaâu Lieät Quoác, Thieân Hoa Laàu, Truyeän Trình Giaûo Kim (moät nhaân vaät trung thaønh, vui tính trong coå tích Trung Hoa) cuõng laø nhöõng loaïi saùch hoïc laøm ngöôøi. Trong caùc saùch naøy, keû toát nhaän haäu quaû toát, ñöôïc söï baûo hoä hoaëc giuùp ñôõ ñaëc bieät moãi laàn gaëp phaûi tai öông. Ngöôøi xaáu tröôùc sau gì roài cuõng bò khaùm phaù ra, vaø cuoái cuøng bò phaït. Nhöõng maãu truyeän nhö vaày daïy doã vaø gaày döïng vöõng vaøng luaân thöôøng ñaïo lyù trong chuùng ta.
Neáu töø hoài thô aáu ñaõ trau doài phaåm haïnh caên baûn thì trong baát kyø hoaøn caûnh naøo chuùng ta seõ khoâng bò dao ñoäng; neáu khoâng, seõ bò rôùt ngay töø baøi khaûo ñaàu tieân. Chuùng ta seõ laøm haïi keû khaùc hoaëc ñi kieám tìm danh lôïi baèng nhöõng phöông caùch khoâng vinh döï laém. Thaäm chí chuùng ta khoâng ngaàn ngaïi baùn mình hoaëc laøm toån thöông danh döï baûn thaân.
Thaønh ra, Sö Phuï nghó raèng caùc con neân taäp thoùi quen chaêm soùc ñôøi soáng cuûa mình veà phöông dieän ñaïo ñöùc töø khi coøn nhoû, chöù khoâng phaûi chæ ñoïc saùch giaùo khoa, hay chæ hoïc ngoaïi ngöõ, hay toaùn maø thoâi. Nhö vaäy khoâng ñuû; maëc duø nhöõng caùi naøy cuõng laøm cho chuùng ta thoâng minh hôn moät chuùt. Noù coù giuùp chuùng ta trong coâng aên vieäc laøm, daïy chuùng ta caùch tìm ngheà nghieäp toát, nhöng khoâng theå gaây döïng cho mình nhöõng tö töôûng ñaïo haïnh hoaëc baûo veä linh hoàn, phaåm giaù chuùng ta. Cho neân, neáu tröôøng caùc con khoâng daïy hoïc sinh veà luaân thöôøng ñaïo lyù, caùc con cuõng neân töï huaán luyeän chính mình, hoaëc ñoïc nhöõng saùch toát. Moãi khi dö daû thôøi giôø, ñöøng chuùi ñaàu vaøo nhöõng troø chôi voâ nghóa. Caùc con vaãn coù theå chôi nhöng ñöøng thaùi quaù, e uoång phí raát nhieàu thôøi giôø quyù baùu.
Vaøo tuoåi naøy, caùc con hoïc caùi gì cuõng coù theå nhôù vaø thaám voâ ñaàu, thaønh ra nhöõng gì thaám voâ ñaàu raát quan troïng! Haõy traùnh xa loaïi saùch xaáu xa, toài baïi, nhöõng cuoán phim baïo löïc. Haõy choïn phim truyeän, saùch vôû naøo ñuùng ñaén ñeå caùc con coù theå phaùt trieån moät tinh thaàn toát vaø tröôûng döôõng nhöõng phaåm tính laønh maïnh. Caùc con neân trau doài thoùi quen naøy khi coøn nhoû tuoåi, traùnh nhöõng aán phaåm, phim aûnh phaûn ñaïo ñöùc. Chôù ñôïi cha meï caám ñoaùn, roài luùc baáy giôø phaûn ñoái. Caùc con neân coù traùch nhieäm ñoái vôùi baûn thaân. Maëc duø haõy coøn treû, nhöng caùc con laø nhöõng con ngöôøi, ñeàu coù maét, muõi, tai nhö Sö Phuï. Neáu Sö Phuï hoài nhoû coù theå ñoïc saùch vôû toát thì caùc con cuõng laøm ñöôïc.
Töø giôø trôû ñi, caùc con neân baét ñaàu kyû luaät chính mình, chuaån bò cho cuoäc soáng töông lai; neáu khoâng, khi lôùn leân caùc con seõ khoâng coù thôøi giôø laøm chuyeän ñoù. Tôùi luùc aáy, coù leõ caùc con seõ lo kieám baïn trai, baïn gaùi, nghó tôùi chuyeän tình duyeân. Hôn nöõa, caùc con coù theå phaûi ñaûm traùch coâng vieäc gia ñình sau khi laáy choàng, laáy vôï. Caùc con coù theå baän roän kieám tieàn sau khi coù moät ngheà trong tay. Thôøi giôø ñaâu maø reøn luyeän chính mình? Thaønh thöû, baây giôø laø luùc toát nhaát ñeå reøn luyeän baûn thaân bôûi vì baây giôø caùc con khoâng coù traùch nhieäm gì nhieàu; cha meï chaêm soùc ñaày ñuû, mua quaàn aùo, naáu aên cho caùc con. Caùc con khoâng coù gì phaûi lo caû.
Cho neân, töø nay trôû veà sau, haõy trau doài ñöùc haïnh, laøm sao cho noù vöõng vaøng, maïnh meõ. Nhö vaäy, khi tröôûng thaønh caùc con seõ trôû neân nhöõng ngöôøi coâng daân toát, trôû neân ngöôøi choàng, ngöôøi vôï toát, vaø caùc con seõ gioûi veà moïi phöông dieän! "Tu thaân, teà gia, trò quoác, bình thieân haï". Caùc con neân traûi qua taát caû nhöõng söï huaán luyeän naøy khi coøn treû, neáu khoâng, veà sau tôùi khi naøo môùi coù thôøi giôø huaán luyeän? Caùc con neân hoïc hoûi töø oâng baø toå tieân chuùng ta, neân hoïc töø kinh ñieån toát do caùc Minh Sö ñôøi xöa truyeàn xuoáng, neân hoïc nhöõng ñöùc tính toát vaø giôùi luaät toát, vaø neân reøn luyeän baûn thaân töø khi coøn nhoû!
