Ban Tin Thanh Hai Vo Thuong Su 149

Do s huynh ong tu Richard Stewart, Los Angeles, California, USA (nguyen van Anh Ng)

Nha soan nhac lng danh tren the gii cua the ky 19, Frederic Chopin (1810-1849) la mot trong nhng nhac s vi tam hon sang tao nguyen thuy nhat trong lch s am nhac. Phong cach am nhac cua ong khong chu anh hng cua nhng nhac s khac va tren thc te, rat nhieu nhng tac pham cua ong, nh la nhng bai nhac Ba Lan va tnh ca, a tao nen mot the loai mi rieng biet. Mot nha phe bnh thi nay a viet: "Trong nhng ket cau va hnh thai t nhng sang tac cua ong, ong that n oc; y thc cua ong ve s can xng va cau truc am nhac dng nh xuat hien t mot nguon goc rat ac thu". Do o, cam hng cua Chopin dng nh en trc tiep t s cau thong khai ngo vi Thien quoc, mot "nguon goc ac thu", va khong phai en t nhng th du cua nhng nhac s i trc hay ban ong s. Quan iem nay a c mot ngi ban ong xac nhan, nha soan nhac ngi Hung Gia li Franz Liszt:

Trnh tau am nhac en a cau,
Thng e chap thuan va gi i,
e them hoan my vao tuyet my,
Sang tao mi tro hoa lam tron ven,
Nhng sang tao cu va dien giai,
My thuat cua Ngai qua am thanh giai ieu

~~ Trch t Li Ta quyen "Cuoc i Chopin" cua tac gia Liszt

Chopin sinh ra tai thanh pho Warsaw trong mot gia nh giau co. Cha ong ngi Phap va me la ngi Ba Lan t mot gia nh vong toc. T thu au th, ong a yeu thch nhac dng cam, va bat au hoc dng cam t nam len sau. Ong bat au soan nhac khi len bay, ngay ca trc khi biet ghi xuong giay nhng cam hng cua mnh. Kha nang am nhac cua ong chang bao lau a lng lay, c so sanh vi nhng than ong am nhac nh Mozart. Khuc nhac au tien cua ong c an hanh vao nam 15 tuoi, va vao tuoi 17, Chopin c cong nhan la mot nhac s dng cam hang au cua Warsaw va mot thien tai soan nhac.

Tuy nhien, do s thay oi ve chnh tr tai Ba Lan, nam 20 tuoi ong di sang Ba Le, la trung tam cua Phong trao Lang man trong nghe thuat, va tr mot vai chuyen du hanh ra nc ngoai, ong song cuoc i con lai tai Phap quoc. Ban tnh hng ve noi tam, Chopin tranh nhng buoi trnh dien trc cong chung. Ong ch trnh dien trc than hu, kiem song bang nghe day an dng cam va tien ban cac ban nhac do ong soan.

"Neu pham chat ep e nhng kho nam bat nay khong phai thuoc ve con ngi ma thuoc ve Thng e, th ay la mon qua cao qu nhat cua Chopin danh cho chung ta. Noi tom lai, Chopin a en gan hn bat c nha soan nhac nao trong cach bay to nhng ban chat the gii ben trong cua am thanh va the nghiem".

~~ Mot bnh gia tan thi phat bieu

Chopin soan nhac hau het cho an dng cam, khien chiec an day len nhng tiet tau ma khong soan gia nao trc o co the sang tac c, va t o a c tang danh hieu "Thi nhan cua Dng cam". Hng cam thien tai cua ong trong tnh tiet va giai ieu a tao nen nhng khuc nhac tuyet vi cha tng co, nhng tau khuc dng cam cua ong la nhng khuc nhac c trnh dien nhieu nhat trong lch s am nhac. Ong la mot trong so t nhng bac thay trong vu tru, va danh tieng cua ong cha bao gi lu m. Hau het nhng khuc nhac ong soan eu nam trong nhng tiet muc trnh dien, va nhng soan pham cua ong c biet en tren khap the gii. Nha dng cam ngi My lng danh cua the ky 20 Arthur Rubinstein a xac nhan: "Khi nhng not nhac au tien cua Chopin troi len trong hoi trng, khan gia eu to ve vui mng. Tren toan the gii, tat ca moi ngi eu biet en nhac cua ong, c khan gia yeu thch va rung ong, vi nhng tiet ieu truyen cam va nghe thuat khac thng". Khong nhng nhac cua ong thng c nghe trong nhng buoi hoa nhac va tren bang da, nhng khuc nhac cua Chopin con c dung cho kch vu ba le noi tieng Les Sylphides, va xuat hien trong vo so phim anh nh: Nhac s Dng Cam (The Pianist), Toa Rang (Shine) va Chng Trnh Truman (The Truman Show).

Sc hap dan ln lao cua Chopin chac chan phai la kha nang cua ong trong cach gi lai ky c ve Am nhac Thien ang, nhng am thanh cua the gii ben trong, la nguon cam hng sang tac cua nhac s. Kha nang nay cung tng t nh tai nghe cua mot than tng ln cua Chopin la nhac s Johann Sebastian Bach, ngi tin rang nhng khuc nhac cua ong khong phai do chnh ong sang tac, ma troi day t Thng e e vinh danh Ngai. Nhng than ong am nhac nay a vt len tren c vong ch dien ta nhng kinh nghiem con ngi qua am nhac, e cuoi cung en vi Thng e. Mot bnh gia phat bieu: "Neu pham chat ep e nhng kho nam bat nay khong phai thuoc ve con ngi ma thuoc ve Thng e, th ay la mon qua cao qu nhat cua Chopin danh cho chung ta. Noi tom lai, Chopin a en gan hn bat c nha soan nhac nao trong cach bay to nhng ban chat the gii ben trong cua am thanh va the nghiem".

V vay, ban chat ben nhay, b an va s cau thong vi am thanh Thien gii cua Chopin, la cai b quyet cua thien tai vo tan cua ong  lanh vc mot nha trnh dien va soan nhac. Nhac s dng cam danh tieng cua the ky 19, Anton Rubinstein, a goi Chopin la "Nha th va s gia, tam tr va linh hon cua dng cam", va noi them: "Toi khong biet co phai linh hon cua nhac cu th vao ong hay khong, nhng tat ca nhng cach dien at eu c tm thay trong am nhac cua ong, va eu c ong hat len qua nhac cu nay".

Cach dien ta rong ln cua Chopin c trnh bay, th du nh, trong Nhac Ban 34, so 2, ta e Valse Brillante (Nhac ieu Valse Rc R), noi ve tinh than nhan loai mot cach mat thiet, phan anh net ep cua am nhac thien gii - "giao ly bang am ieu du dng cua Thien ang", dung theo mot t ng cua Thanh Hai Vo Thng S. That s, nhieu nhac s dng cam va hoc gia a dien ta nhng bai nhac Valse cua Chopin nh la "nhng vu ieu cua linh hon" dien ta s phan anh tam linh sau xa - nhng bai th tnh am nhac gi en Thng e va nhan loai, bieu lo tam thc cao thng cua nhac s, nhng giay phut tng nh ben trong va nhng cam xuc tnh cam con ngi manh liet. Le Menestral (Nhac S), mot tap ch trong thi ai cua Chopin, a ghi: "[Ong la] thien than cua dng cam, gan bo vi the gii pham tran nay qua viec s dung ngon tay, va c nuoi dng bi nhng giac m t thien gii. Hay lang nghe Chopin trnh dien! Nghe nh tieng th dai cua mot bong hoa, tieng tho the cua nhng am may, hay tieng th tham cua nhng v sao".

Do s quen thuoc san co cua ong vi nhng canh gii cao a cho Chopin kha nang soan nhac that t nhien va thanh thoat, nh ngi ban ong s cua ong, nha van Aurore Dudevant (viet di but hieu George Sand) a nhan xet that hung hon rang: "Nhng sang tac cua ong that t nhien va tuyet dieu. Ong soan ma khong phai tm kiem, khong tnh trc. Nhng sang tac nay en tren an dng cam cua ong that ot nhien, that hoan hao, that sieu pham, hoac la hat trong au ong trong buoi dao chi, va ong voi vang nghe lai bang cach nem len nhac cu cua ong". Li bnh nay lam nh en li dien ta cua Thanh Hai Vo Thng S ve cach Ngai sang tao nhng tac pham nghe thuat cua Ngai mot cach mau le va t nhien t cam hng ben trong: "Cam hng cua toi en t ben trong tam tr! oi khi nhng mau sac va hnh anh en trc khi toi kp ve chung. V vay toi phai thc hien that nhanh trc khi quen mat. oi khi toi rat co hng khi. Trong mot ngay, toi co the tao nen mi hay hai mi kieu mau khac nhau, hoac la trong mot em co the la ba mi kieu y phuc".

Chopin cung s hu tanh khiem nhng, s buong bo va tnh gian d cua mot chung sinh khai ngo. Th du nh, khi nha soan nhac noi danh ngi c Robert Schumann hoi am cho Chopin ve mot tac pham au tay cua ong, Nhng giai ieu cua Nhac ban 2 cho dng cam (Opus 2 Variations for Piano), bang mot cau tra li bat hu a i vao lch s am nhac: "Xin nga non chao ngai, mot than ong!" Chopin phan ng rat khiem nhng, khong thch s kch ong cua quan chung a nhanh chong a ong len ai danh vong quoc te. Nhng trch oan sau ay t nhng la th cua ong cung cho thay thai o khong vng van va ban tnh gian d cua ong: "Toi la mot ngi cach mang, tien bac chang co ngha g oi vi toi" va "S gian d la muc tieu toi thng, co the at c khi chung ta a vt qua tat ca nhng kho khan". Nh Thanh Hai Vo Thng S a noi: "Chung ta phai tr thanh tre th mi vao c Thien Quoc cua Thng e. Chung ta khong nen qua phc tap, khong nen qua chu tam vao tat ca moi th. Tham ch khi a trng thanh, chung ta nen gi trai tim nh tre th". Qua s quan sat cuoc i va s nghiep sang tac cua ong, a cho thay Chopin ro ret a song vi ly tng nay.

Theo li mot nhan chng, linh muc Abbe Jelowicki, khi Chopin sap qua i vao tuoi 39 do benh lao, ong co ve nh that s hanh phuc, va ke lai s man tuc cua ong vi nhng ngi chung quanh. Vao thi iem nay, ong ch bay to s vui sng cc o, long yeu men Thng e, s buong bo the gii, va niem c vong c nhanh chong ri khoi than the vat chat. Ong keu danh hieu Gie-Su, Maria va Joseph, hon chiec thanh gia ong ang eo va at len trai tim, khoc rang: "Toi hien ang  coi nguon cua an sung", nh la nhan biet c rang mnh ang bc vao vung anh sang Thien ang. Nh Thanh Hai Vo Thng S co noi, khi khai ngo chung ta "vt qua gii han cua s chet va song vnh cu. Mot khi linh hon yeu uoi va s set cua chung ta vt len khoi noi s hai ve cai chet va hieu c, chung ta se vnh vien ton tai". Co le tai thi iem nay, Chopin a that s at en trang thai ma ong ghi trong mot bc th: "S gian d la muc tieu toi thng, se at c khi chung ta vt qua tat ca moi kho khan".