Nhieàu naêm tröôùc, toâi haønh ngheà daïy hoïc taïi moät tröôøng huaán ngheä tö ñeä nhò caáp gaàn nhaø ôû. Toâi daïy moân taâm lyù hoïc. Theo caùi teân cuûa lôùp naøy thì taâm lyù hoïc laø moät khoa hoïc giuùp con ngöôøi hieåu trí oùc, tính tình cuûa hoï vaø ngöôøi khaùc. Tuy nhieân, taän ñaùy loøng, toâi bieát moân hoïc naøy khoâng lôïi ích nhieàu ñoái vôùi baûn tính thaät söï cuûa nhaân loaïi vaø yù nghóa cuûa söï hieän höõu cuûa con ngöôøi. Cho neân noù seõ khoâng giuùp ñôõ nhieàu cho nhöõng ngöôøi coù vaán ñeà ñau buoàn veà taâm lyù.

Vì hoïc sinh khoâng tìm ñöôïc caâu traû lôøi cho nhieàu nghi vaán trong khi hoïc boä moân naøy, noù ñaõ trôû thaønh moät lôùp nöõa ñoøi hoûi caùc em thôøi giôø, söùc löïc. Tuy nhieân, trong luùc giaûng daïy, coù hai chuyeän ñaëc bieät ñaõ xaûy ra khieán toâi nhaän thöùc ñöôïc nhöõng nhu caàu veà taâm lyù cuûa giôùi treû, vaø cho toâi bieát roõ hôn veà baûn tính con ngöôøi.

Moät hoâm, khi ñang giaûng veà hoïc thuyeát cuûa "löïc thoâng minh", toâi noùi vôùi hoïc sinh raèng khi cuoäc khaûo cöùu veà vaán ñeà naøy ñöôïc ñem ra thöïc hieän laàn ñaàu tieân beân Phaùp, ngöôøi ta khoâng coi "löïc thoâng minh" nhö moät taøi naêng thieân phuù khoâng bao giôø maát, bôûi vì möùc ñoä phaùt trieån khaùc nhau trong moãi moät ngöôøi -- coù ngöôøi raát nhanh, coù ngöôøi raát chaäm. Coù ngöôøi laøm gioûi hôn veà khía caïnh naøy, coù ngöôøi ñaëc bieät thích nhöõng khía caïnh khaùc; moãi ngöôøi gioûi moät caùch khaùc nhau. Hôn nöõa, caùi goïi laø ñieåm soá IQ (soá ño trí thoâng minh) chuû yeáu chæ phaûn aûnh keát quaû cuûa söï hoïc hoûi kieán thöùc vaø khaû naêng suy nghó lyù luaän. Taøi naêng tieàm taøng trong con ngöôøi roäng lôùn hôn, maïnh meõ hôn taát caû nhöõng caùi naøy raát nhieàu. Cho neân, phaùn xeùt khaû naêng vaø giaù trò cuûa moät ngöôøi qua ñieåm trong tröôøng hoaëc qua soá IQ laø moät vieäc khoâng thích ñaùng.

Trong khi nghe toâi giaûng baøi naøy, phaûn öùng cuûa hoïc sinh raát khaùc thöôøng. Moïi khi, chæ coù vaøi hoïc sinh trong lôùp chòu khoù nghe toâi giaûng, nhöõng em khaùc nghæ ngôi, noùi chuyeän hay ñoïc saùch. Nhöng khi toâi baét ñaàu noùi veà nhöõng khaùi nieäm naøy, caû lôùp boãng laëng thinh, chaêm chuù nhìn toâi. Thaáy söï thieát tha vaø caûm xuùc cuûa caùc em hieän treân neùt maët, toâi bieát ñaây laø vaán ñeà u uaát trong loøng cuûa caùc em töø tröôùc tôùi nay, vaø hoâm ñoù toâi ñaõ giuùp chuùng ñoái maët vôùi vaán ñeà. Hieän töôïng naøy ñaõ xaûy ra nhieàu laàn moãi khi toâi daïy ñeà taøi naøy, khieán toâi thoâng caûm nhieàu hôn ñoái vôùi giôùi treû ñang hoïc tröôøng huaán ngheä ñeä nhò caáp. Caùc em phaûi tranh ñaáu khoå sôû trong xaõ hoäi vaø trong chöông trình hoïc maø chæ coi troïng töø chöông, vaø ñaõ bò nhöõng lôøi bình phaåm khoâng coâng bình töø chính mình vaø ngöôøi khaùc. Do ñoù, caùc em ñaõ ñau khoå raát nhieàu, moät caùch khoâng caàn thieát. (Tröôøng huaán ngheä ñeä nhò caáp taïi Formosa laø moät trong nhöõng tröôøng môû cho nhöõng hoïc sinh khoâng ñöôïc nhaän taïi caùc tröôøng trung hoïc ñeä nhò caáp; trong quaù khöù, caùc hoïc sinh tröôøng huaán ngheä thöôøng bò xaõ hoäi coi thöôøng.)

Moät hoâm khaùc, toâi giaûng veà söï phaùt trieån cuûa treû em tuoåi töø 6 ñeán 12. Treû em trong nhoùm tuoåi naøy thöôøng thöôøng khoâng bieát "haïng" coù nghóa laø gì. Chuùng coá gaéng ñöôïc haïng toát vì söï khen ngôïi, khuyeán khích vaø pheâ chuaån cuûa ngöôøi lôùn moãi khi ñöôïc haïng cao; nhö vaäy töùc laø chuùng seõ ñöôïc thöông nhieàu hôn. Cho neân, treû em tuoåi naøy chaêm hoïc chæ vì mong moûi tình thöông. Khi toâi giaûng roäng ra veà ñeà taøi naøy, caùc hoïc sinh trong lôùp huaán ngheä cuûa toâi, bình thöôøng hay coù thaùi ñoä ñuøa côït, khoâng muoán nghe, moät laàn nöõa toû veû chuù yù baát thöôøng.

Sau naøy, toâi boû ngheà daïy ñeå ñi hoïc theâm, nhöng thænh thoaûng gaëp laïi nhöõng hoïc sinh cuõ. Khi gaëp chuùng hoaëc nhôù laïi caùi ngheà daïy hoïc ngaøy tröôùc, toâi caûm thaáy hoaøn toaøn töï taïi. Löông taâm toâi raát roõ raøng, maëc duø trong thôøi gian ñi daïy toâi coù bò aùp löïc nhaø tröôøng phaûi coi nhöõng thaønh ñaït veà kieán thöùc nhö laø muïc ñích öu tieân, vaø duøng haïng trong lôùp ñeå ñònh giaù vaø ñieàu khieån hoïc sinh, nhöng toâi vaãn giöõ vöõng söï tin töôûng cuûa toâi vaø daïy hoïc troø qua tình thöông. Maëc duø nieàm tin ñoù ñaõ laøm toâi maát ñi vinh döï trôû thaønh moät nhaø giaùo ñeå ñaøo taïo nhöõng hoïc sinh gioûi nhaát, toâi sung söôùng ñaõ laøm theo ñieàu phaûi.